John Craxton: Μια ελληνική Ψυχή

Την εβδομάδα που συμπληρώνεται ένας αιώνας από τη γέννηση του ζωγράφου John Craxton, εγκαινιάζεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων η έκθεση- αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του.
Πρόκειται για την περιοδεύουσα έκθεση “John Craxton: Μια ελληνική Ψυχή”, η οποία μετά το ντεμπούτο της στο Μουσείο Μπενάκη, όπου σε πέντε μήνες (Απρίλιο -Σεπτέμβριο) υποδέχτηκε περισσότερους από 25.000 επισκέπτες, εμπλουτισμένη, ετοιμάζεται να καλωσορίσει το κοινό της δεύτερης πατρίδας του Βρετανού καλλιτέχνη, της Κρήτης και ιδιαιτέρως των Χανίων.
Η ανανεωμένη εκδοχή της έκθεσης στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων περιλαμβάνει συνολικά περί τους 100 πίνακες, σχέδια, εκτυπώσεις, φωτογραφίες και αντικείμενα κυρίως από το Craxton Estate, αλλά και 20 έργα, τα οποία παραχώρησαν φίλοι του καλλιτέχνη που ζουν στα Χανιά. Η ταπισερί “Τοπίο με στοιχεία της φύσης” καμωμένη με νήματα 500 διαφορετικών χρωμάτων, την οποία ο Craxton είχε σχεδιάσει όταν κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας αναγκάστηκε να φύγει από την Ελλάδα, θα κατέχει όπως και στο Μουσείο Μπενάκη, κεντρικό ρόλο στην έκθεση, καθώς αποτίνει φόρο τιμής στην κρητική υφαντουργία. Αξίζει να σημειωθεί πως είναι η πρώτη φορά που ταξιδεύει εκτός του τόπου δημιουργίας της, του Εδιμβούργου, για χάρη της συγκεκριμένης περιοδικής έκθεσης.
Εξίσου, ωστόσο, θα προσελκύσει το ενδιαφέρον των επισκεπτών και η αναδημιουργία του εργαστηρίου του Craxton εντός της Δημοτικής Πινακοθήκης. O αυθεντικός χώρος βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον εκθεσιακό χώρο, στο παλιό λιμάνι της πόλης, και θα καταστεί επισκέψιμος χάρη σε ψηφιακό πρόγραμμα που ετοιμάζει το Πολυτεχνείο Κρήτης. Ένα επίσης απρόσμενο έκθεμα θα είναι και η μοτοσυκλέτα εποχής που αποτέλεσε αχώριστο σύντροφο του δημιουργού στα ταξίδια και τις εξερευνήσεις του στα Λευκά Όρη.

Την επιμέλεια της έκθεσης- η οποία πραγματοποιείται με αφορμή την συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση του καλλιτέχνη και 75 χρόνων από την πρώτη του επίσκεψη στην Κρήτη- έχει ο φίλος και βιογράφος του καλλιτέχνη, Ian Collins – του οποίου το ευπώλητο βιβλίο “John Craxton: A Life of Gifts” κέρδισε το βραβείο Runciman 2022. Η εν λόγω βιογραφία κυκλοφορεί και στα ελληνικά υπό τον τίτλο “John Craxton, Ο αγαπημένος της ζωής. Μια ελληνική ψυχή” από τις εκδόσεις Πατάκη.
Γεννημένος στο Λονδίνο, σε μια μεγάλη, μουσικόφιλη και μποέμ οικογένεια, ο John Craxton ήθελε μόνο να σχεδιάζει και να ζωγραφίζει. Από μικρός, εμπνεόμενος από τη μυθολογία και τα αρχαιολογικά ευρήματα που έβλεπε στις προθήκες των μουσείων, λαχταρούσε να ζήσει και να εργαστεί στην Ελλάδα. Ο εκ Κρήτης ορμώμενος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος έγινε ο αγαπημένος του ζωγράφος από τη στιγμή που γνώρισε τα έργα του, τα οποία είχε στη συλλογή του ο πατέρας ενός συμμαθητή του.
Ακολούθησε την έμπνευση και τη φαντασία του για να εξελιχθεί σε ένα παιδί-θαύμα. Από την ηλικία των 19 ετών, μεσούντος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μοιραζόταν το ίδιο εργαστήριο με τον καλό του φίλο, Λούσιαν Φρόιντ, ενώ με την πρώτη ευκαιρία που το δόθηκε –τον Μάιο του 1946– προσγειώθηκε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε αρχικά στον Πόρο χωρίς να κοιτάξει ποτέ πίσω. Μέχρι τον θάνατό του, τον Νοέμβριο του 2009, σχεδόν όλη η τέχνη του είχε ως επίκεντρo τη ζωή, το φως και τα τοπία της Ελλάδας.
Ταξίδεψε πολύ σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια και τη δεκαετία του 1950 πέρασε μεγάλα διαστήματα στην Ύδρα, στο αρχοντικό του Έλληνα φίλου του ζωγράφου Νίκου Χατζηκυριάκου – Γκίκα. Την Κρήτη, ωστόσο, τη λάτρεψε από την πρώτη στιγμή που πάτησε το χώμα της, το 1947. Και με τα σχέδια που έφτιαξε για την παράσταση μπαλέτου “Δάφνις και Χλόη” (1951) με τη Μαργκότ Φοντέιν θέλησε να τιμήσει στο νησί που αγάπησε σαν δεύτερη πατρίδα του.
Το καλοκαίρι του 1960 ο Craxton μετακόμισε σε ένα ερειπωμένο σπίτι στο λιμάνι των Χανίων. Το εργαστήριο του βρισκόταν στον τελευταίο όροφο και γοητεύτηκε από το γεγονός ότι κάτω από τα πόδια του ξεδιπλώνονταν τα διαφορετικά επίπεδα της Ιστορίας του τόπου- οθωμανική, βενετσιάνικη, βυζαντινή, αρχαία ελληνική, μινωική- αίσθηση την οποία θέλησε να αποτυπώσει και στα γεμάτα έντονα χρώματα έργα του.
Εξαιρετικός πορτρετίστας και τοπιογράφος, αλλά και ταυτόχρονα κοσμοπολίτης νομάς, μπορούσε τη μία στιγμή να συναναστρέφεται με τους διάσημους φίλους του- ανάμεσα τους συγκαταλέγονται ο συγγραφέας Πάτρικ Λη Φέρμορ (του οποίου σχεδίαζε τα εξώφυλλα των βιβλίων) και ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, για το σπίτι του οποίου φιλοτέχνησε τα φωτιστικά με τη μορφή γοργόνας (αντίγραφα τους φιλοξενούνται στην έκθεση)- αλλά και με ταπεινούς ψαράδες, ναυτικούς και βοσκούς με τους οποίους συνομιλούσε και αποτύπωνε στα έργα του θέλοντας να συλλάβει όσο βαθύτερα μπορούσε το αυθεντικό πνεύμα της Ελλάδας.

Η έκθεση μετά την ολοκλήρωσή της στα Χανιά θα συνεχίσει το ταξίδι της στην Κωνσταντινούπολη και το Λονδίνο.